Oorzaken, symptomen en risico’s

Een echte oorzaak van spataders is niet gekend. Wellicht zijn ze het gevolg van een lokale ontstekingsreactie ter hoogte van de kleppen in de ader. De oorzaak van deze ontsteking kennen we nog niet. Toch stellen we vast dat bepaalde risicofactoren spataders in de hand werken. 

Erfelijkheid

Familiale belasting kan één van de factoren zijn die aan de basis liggen van slagaders. In bepaalde families komen spataders meer voor dan in andere. 

Geslacht 

Spataders komen meer voor bij vrouwen dan bij mannen. Ongeveer 1 vrouw op 3 heeft last van spataders, terwijl dat bij mannen 1 op de 5 is. 

Veel en langdurig rechtop staan of te weinig bewegen 

Mensen met een staand beroep lopen meer risico op spataders. Bij lang rechtop staan werkt de spierpompfunctie onvoldoende. Het bloed blijft langer staan in de aders, wat lokaal een een hogere druk veroorzaakt. Die druk kan mogelijks leiden tot beschadiging van de kleppen. 

Leeftijd

Spataders nemen ook toe met de leeftijd. Lekkende kleppen kunnen dus ook beschouwd worden als een deel van het verouderingsproces.

Afwijkingen van aders in de buik 

We hebben het dan specifiek over: 

• het May-Thurner syndroom: een samendrukking van de ader in de onderbuik tussen een wervel en de slagader. 

• het Pelvien congestie syndroom: afwijkingen aan de spataders in de onderbuik rond de baarmoeder en eierstokken. Deze afwijkingen belemmeren de afvoer van het bloed uit het been en zorgen voor een overdruk in de aders van de benen, wat leidt tot het ontstaan van spataders. 

Zwangerschap 

Door de groeiende baarmoeder is er een verhoogde druk op de buikholte, waardoor druk kan ontstaan op de onderbuikaders. 

Overgewicht

Bij mensen met overgewicht ontstaat er een verhoogde druk in de buikholte die de terugstroom van het bloed tot de ledematen belemmert, wat het risico op spataders vergroot. Mensen met overgewicht bewegen bovendien ook minder. 

Andere risicofactoren bestaan uit roken en de inname van bepaalde hormoonpreparaten. 

Extra informatie over potentiële oorzaken, kan je terugvinden in het boek van Dr. Vuylsteke. 

In het begin zijn spataders voornamelijk een esthetisch probleem en ervaren sommige patiënten weinig symptomen. De onderliggende ziekte is echter een aandoening die in ernst toeneemt, waarbij een deel van de patiënten steeds meer symptomen krijgt. Bij hen kunnen de spataders naar een vergevorderd stadium evolueren. Hoe ouder men wordt, hoe meer last en symptomen men zal ervaren.

De meest voorkomende symptomen zijn vermoeide benen of een zwaartegevoel in de benen dat toeneemt in de loop van de dag. Daarnaast hebben patiënten last van:

• Een branderig gevoel;
• Stekende pijn;
• Rusteloze benen ’s avonds (Opgelet: dit kan ook andere oorzaken hebben.);
• Nachtelijke krampen;
• Jeuk;
• Het gevoel van naaldprikken.

In een later stadium kan er ook sprake zijn van: 

• zwelling van de enkels en onderbenen (vooral bij warm weer of ‘s avonds, al kan dit andere oorzaken hebben);
• jeukende eczeem rond de spataders;
• huidverkleuring;
• huidontsteking. 

Spontane bloedingen: dit kan zeer onrustwekkend zijn voor de patiënt. 

Longembolie: De klonters kunnen uitbreiden naar de diepe aders en in 25 % van de gevallen komen de klonters in de longen terecht. In dit geval spreken we van een longembolie, wat potentieel levensbedreigend is. Gelukkig zijn die eerder uitzonderlijk bij patiënten met spataders en ook dikwijls beperkt in omvang.

Je kan weinig doen om spataders te voorkomen. Zo heb je op de erfelijke factor bijvoorbeeld geen invloed. Toch zijn er enkele zaken waarmee je rekening kan houden om de gebruikelijke risicofactoren te beperken:

• Beweeg voldoende;
• Vermijd langdurig rechtop staan;
• Let op je gewicht;
• Rook niet.

Er is geen bewijs dat sauna’s, warme baden en andere warmtebronnen de ontwikkeling van spataders bevorderen. Het is wel zo dat de warmte zorgt voor uitzetting van de aders, met meer zwelling en klachten tot gevolg. Eens de warmte is verdwenen, gaan de klachten echter ook over. Spataders komen in zuiderse landen dan ook niet vaker voor dan bij ons.

Ook het gebruik van wisselbaden (warm/koud) heeft geen bewezen effect in de preventie van spataders. Het kan tijdelijk een aangenaam gevoel geven, maar meer moet je er niet van verwachten.