Enhanced Recovery After Surgery - ERAS

De drie pijlers waarop ERAS gebaseerd is, zijn:

1. evidence based perioperatieve zorgprocessen waarbij pijnbestrijding, voeding en beweging centraal staan;
2. multimodaal en multiprofessioneel teamwerk en
3. constante audit van het proces.

Het is vanzelfsprekend dat de patiënt zelf ook een belangrijke rol in eigen herstel speelt.

Verschillende van onze collega's, waaronder natuurlijk ook Dr. Peter Lissens, volgden in oktober 2019 een nationale workshop. Daarna werd binnen onze dienst een werkgroep opgezet, die leidde tot het uiteindelijke ERAS-team. 

• Dr. Lissens (chirurg);
• Dr. Debaere & Dr. Huysentruyt (anesthesie); 
• Vanessa Van Renterghem (wondzorg- & stomaverpleegkundige);
• Anne Mie Lips (hoofdverpleegkundige); 
• dr. De Coninck (gastro-enteroloog);
• Ine Wanseele (zorgmanager); 
• Vertegenwoordigers van de dienst diëtisten & fysiotherapie. 

Dit team ging aan de slag en heeft intussen opname, pre-, intra- en postoperatieve richtlijnen uitgerold binnen de dienst. We lichten graag enkele belangrijke evidence based ERAS-factoren toe waarop de richtlijnen zijn gebaseerd. 

Dit is een cruciale factor om het ERAS-concept in de praktijk tot een succesverhaal te brengen. Momenteel wordt het zorgpad gestart bij opname voor chirurgie. Op termijn wordt er gestreefd naar een opstart reeds bij diagnosestelling waarbij de zorgvrager voldoende info dient te krijgen van de chirurg en gastro-enteroloog. Ook tijdens het verpleegkundig spreekuur zal de zorgvrager een uitgebreide toelichting over de ingreep en het ERAS-programma krijgen, waarbij onder andere de voedingstoestand preoperatief zal nagegaan worden.

Meerdere evidence based analyses hebben aangetoond dat een mechanische darmvoorbereiding geen gunstig effect heeft op het herstel. De kans op complicaties zou zelfs groter zijn omdat mechanische darmvoorbereiding zorgt voor dehydratatie, elektrolytenstoornissen bij ouderen en voor angst en stress. Daarom zal mechanische darmvoorbereiding niet meer routinematig worden toegepast.

De maatregel van strikt preoperatief vasten zal verleden tijd worden. Nadelen van langdurig vasten zijn immers:

• uitputting van koolhydratenreserves; 
• katabool worden van metabolisme en
• veroorzaken van insulineresistentie, waardoor er groter risico is op postoperatieve complicatie zoals PONB (Post Operatief Nausea Braken).

De zorgvrager zal systematisch koolhydraatrijke dranken krijgen op de afdeling in samenspraak met de diëtisten. Het is immers aangetoond dat dit laatste de postoperatieve insulineresistentie alsook het dorstgevoel en angstgevoel postoperatief vermindert.

Anesthesiologisch worden ook meerdere aanpassingen vastgelegd. Zo wordt de centrale lijn louter op uitzonderlijke indicatie geplaatst en volgt er postoperatief geen systematische opname op intensieve zorgen. Verder wordt er een gestandaardiseerd pijn- en vochttoedieningsprotocol geïmplementeerd.

Uit meerdere studies is gebleken dat patiënten die postoperatief te lang immobiel zijn een verhoogde insulineresistentie ontwikkelen of spier- en krachtverlies ervaren met als resultaat een verminderde ademhaling en hartfunctie, maar ook een verhoogde kans op trombo-embolie. In samenwerking met de dienst fysische geneeskunde worden de patiënten dan ook vanaf dag één postoperatief gemobiliseerd.

Deze aanpassingen zullen naast verandering van werken ook een andere mindset vragen van alle betrokken partijen, waarin de zorgvrager centraal blijft staan. Er is een actieve rol in zijn eigen zorg en herstel, wat voldoende ondersteuning en stimulatie inhoudt vanuit het team.

De coördinatie van het ERAS-protocol zal op de afdeling chirurgie gedragen worden door Anne Mie Lips (hoofdverpleegkundige) met ondersteuning van Sharon Lambert en Wendy Vanhaecke onder supervisie van de verantwoordelijke chirurg dr. Lissens.

Afhankelijk van de evolutie van COVID zal de werkelijke implementatie van het uitgewerkt protocol van het ERAS-team nog voor begin 2021 zijn.